Een landelijke bewustzijnscampagne om het taboe te doorbreken en in een vroeger stadium van dreigende verslaving ingrijpen met korte bewezen effectieve interventies. Dat zijn de belangrijkste adviezen van een commissie van verslavingsdeskundigen om een halt toe te roepen aan het al jaren stijgend aantal ouderen dat een beroep doet op de verslavingszorg.
Vooral op het terrein van alcohol en problematisch medicijngebruik is er de afgelopen tien jaar een forse aanwas van nieuwe cliënten van 55 jaar en ouder; meer dan een verdubbeling. Het aandeel ouderen met een drugsverslaving groeit ook sterk, dit zijn echter veelal oude bekenden van de verslavingszorg.
Vandaag publiceert de Stichting Informatievoorziening Zorg (IVZ) de jaarcijfers over cliënten in de verslavingszorg. Uit de cijfers blijkt dat het cliëntenbestand sterk vergrijst: in 2003 was nog 9% van de cliënten 55 jaar en ouder, in 2012 was dit 16%. Driekwart van deze cliënten klopt aan met een alcohol- of medicijnprobleem, in 2012 betroffen dit bijna 1700 (1678) nieuwe aanmelders. Van alle nieuwe aanmelders in de verslavingszorg met deze problematiek is in 2012 een kwart (24%) 55 jaar en ouder, in 2003 was dit 19%.
Vanwege de al jaren stijgende cijfers, heeft een commissie van verslavingsdeskundigen uit onderzoek, onderwijs en praktijk een advies opgesteld. Naast de bewustzijnscampagne en het vroeger ingrijpen, pleit de commissie ook voor meer onderzoek. Kennis over de aard en omvang van de problematiek en effectieve aanpakken zijn namelijk ontoereikend, mede omdat de problematiek nog vrij ‘jong’ is.
Er is ook gekeken naar effectieve aanpakken in binnen- en buitenland. Er blijken nog weinig specifieke behandelingen voor deze leeftijdsgroep, laat staan dat ze zijn onderzocht op effectiviteit. Er zou meer gebruik gemaakt kunnen worden van effectieve behandelingen voor volwassenen in het algemeen. Dat gebeurt nu nog nauwelijks. Wel moet er dan aandacht zijn voor specifieke leeftijdsgebonden aspecten: van bepaalde lichamelijke aandoeningen tot thema’s als stoppen met werken, partnerverlies, kinderen het huis uit.
Veel professionals in de eerste lijn, zoals de huisarts, vinden het moeilijk om verslavingsproblemen aan de orde te stellen, met name bij oudere mensen. Bovendien wordt al op relatief vroege leeftijd (vanaf 55 jaar) iemands alcoholgebruik vergoelijkt onder het motto dat ‘iemand het ondertussen wel verdiend heeft’. Vandaar de aanbeveling om professionals te trainen in het bespreekbaar maken van de problematiek. Meer aandacht in de maatschappij, bijvoorbeeld door een bewustzijnscampagne gericht op deze leeftijdsgroep, kan helpen om het taboe te doorbreken.
Het advies is opgesteld door het Trimbos-instituut en Victas, centrum voor verslavingszorg in Utrecht, in opdracht van de Stichting Resultaten Scoren, kenniscentrum over verslaving. Voorzitter van de commissie is lector verslavingspreventie Rob Bovens, werkzaam bij het Trimbos-instituut en de Hogeschool Windesheim in Zwolle.